عبدالعزیز فرمانفرمائیان، معمار بناهای ماندگار تهران

عبدالعزیز فرمانفرمائیان چه کسی است؟

عبدالعزیز فرمانفرمائیان یکی از برجسته‌ترین معماران ایران شناخته می‌شود. این معمار ایرانی در سال ۱۲۹۹ به دنیا آمد و در تهران زندگی می‌کرد تا اینکه برای تحصیل به پاریس رفت. فرمانفرمائیان تحصیلات معماری خود را در دانشگاه بوزار پاریس گذراند و بعد از تمام شدن تحصیل بار دیگر به ایران بازگشت. او را جزو اولین افرادی می‌شناسند که برای آموختن طراحی معماری به خارج از کشور رفت. چرا که تا آن تاریخ معماری در میان ایرانیان امری بود که براساس تجربه پیش برده می‌شد و تحصیلی در این زمینه صورت نمی‌گرفت. بنابراین اولین افرادی که برای تحصیل آکادمیک معماری از کشور خارج شدند در آینده به برجسته‌ترین معماران کشور تبدیل شدند. عبدالعزیز فرمانفرمائیان هم در میان آن دانشجوها بود که پس از بازگشت به کشور توانست تغییر و تحویل عظیمی در امر طراحی و معماری ایران ایجاد کند.

فرمانفرمائیان | زندگینامه و اثار معمار ایرانی عبدالعزیز فرمانفرمائیان

شروع به کارعبدالعزیز فرمانفرمائیان

زمانی که او پس از تحصیل در پاریس به ایران بازگشت در پارکینگ خانه پدری کار خود را شروع کرد. او در ابتدا برای اینکه تجربه‌ای عملی کسب کند برای دوستان و آشنایان بناهایی طراحی کرد. این بناها چیزی جز پروژه‌های شخصی و بناهای مسکونی نبود. با این وجود چنین دورانی باعث شد که این معمار برجسته بتواند توانایی‌های خود را محک بزند و تجارب مناسبی کسب کند. همانطور که گفتیم در آن زمان ایران تعداد انگشت‌شماری معمار داشت. از سوی دیگر در تهران و شهرهای مهم ایران نیاز به ساخت بناهای مدرن و مناسب با شرایط اقتصادی روبه‌رشد احساس می‌شد. این فرصت باعث شد که عبدالعزیز فرمانفرمائیان آرام آرام وارد پروژه‌های ملی شود.

پروژه‌های مهم فرمانفرماییان

تهران تا اواخر دهه ۱۳۴۰ از داشتن بناهای مهم و تاریخ‌سازی نظیر ورزشگاه بین‌المللی، فرودگاه بین‌المللی و برج‌ و ساختمان‌های بلندمرتبه محروم بود. روزگار طوری پیش رفت که طراحی و ساخت چنین بناهای مهمی به عهده فرمانفرمائیان گذاشته شود. او کسی‌ست که ورزشگاه آزادی در غرب تهران، فرودگاه بین‌المللی مهرآباد و طرح اولیه فرودگاه امام خمینی را ارایه داده‌است. در کارنامه او چند پروژه مهم دولتی هم وجود دارد. ساختمان پست‌ و تلگراف، ساختمان وزارت نفت، ساختمان صدا و سیما، ساختمان وزارت کار و ساختمان وزارت کشاورزی به دست این معمار برجسته‌ ایرانی طراحی شده‌است.
چند ساختمان بلند مرتبه در تهران هم به دست فرمانفرمائیان طراحی شد. این ساختمان‌ها جزو اولین بناهای بلند مرتبه‌ای‌ است که در کشور ساخته شد. برج‌ دو قلوی سامان و برج ونک‌پارس جزو ساختمان‌های بلند مرتبه‌ای‌ست که او طراحی کرده‌است.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان معمار ورزشگاه آزادی

طرح معماری ورزشگاه آزادی

در سال ۱۹۷۴ قرار بود برای اولین بار مسابقات آسیایی در ایران برگزار شود. بنابراین برای ساخت ورزشگاهی در شان این مسابقات نیاز به طراحی بنایی منحصربه‌فرد بود. کار طراحی این ورزشگاه به عهده فرمانفرمائیان گذاشته شد. بنای ورزشگاه آزادی پس از تحقیقات فراوان با تکیه بر به‌روزترین اصول معماری بین‌المللی طراحی شد. ورزشگاه آزادی ۱۴۱۰۰۰ مترمربع وسعت داشت. این ورزشگاه در ۱۰ شهریور سال ۱۳۵۳ در روز شروع مسابقات آسیایی بازگشایی و افتتاح شد. جالب اینجا بود که بنای ورزشگاه آزادی درست دو روز بعد از افتتاح برج آزادی که توسط حسین امانت طراحی شده بود، افتتاح شد.

این ورزشگاه طوری ساخته شده بود که تمام تماشاچیان بتوانند دید باز و درستی به زمین داشته باشند. بعلاوه طراحی این ورزشگاه به نحوی انجام شده که نهایت امنیت را فراهم کند. به عنوان مثال کلیه راهروهای ورودی و خروجی ورزشگاه به گونه‌ای طراحی شده است که ماشین‌های آمبولانس و آتش‌نشانی بتوانند از آن  به راحتی وارد ورزشگاه شوند. همچنین زمان تخلیه ورزشگاه با نهایت جمعیت ۱۱ دقیقه برآورد شده بود. زمان تخلیه از این نظر اهمیت داشت که بتوان در زمان اتفاقات غیرمترقبه، بهتر جلوی بحران را گرفت. بنای ورزشگاه آزادی در زمان خود بسیار مورد توجه معماران خارجی و داخلی قرار گرفته بود.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان معمار ساختمان وزارت نفت

ساختمان‌ وزارت نفت، کار، کشاورزی و پست و تلگراف

همانطور که گفته شد در کارنامه فرما‌نفرمائیان چندین ساختمان دولتی هم وجود دارند که همچنان مورد استفاده هستند. ساختمان وزارت نفت، کار و کشاورزی و پست و تلگراف جز پروژه‌های طراحی و معماری دولتی این معمار برجسته ایرانی هستند. بنای این ساختمان‌ها به طور از هجو و نماکاری‌های اضافی طراحی شده بود. این بناها قرار بود در سادگی تمام طراحی و ساخته شوند و کاربردی بودن آن، بیش از زیبایی اهمیت داشت.

کاخ سعدآباد تهران | عبدالعزیز فرمانفرمائیان

بیشتر بخوانید:هوشنگ سیحون، معمار برجسته ایرانی | زندگی و آثار هوشنگ سیحون

کاخ سعدآباد

در کارنامه معماری عبدالعزیز فرمانفرمائیان یک بنای بسیار مهم دیگر هم وجود دارد، آن هم طرح کاخ سعدآباد است. این کاخ در منطقه دربند و به عنوان اقامتگاه تابستانی محمدرضا شاه پهلوی طراحی و ساخته شد. این کاخ در ابتدای سلطنت محمدرضا پهلوی طراحی و ساخته شد. در هر یک از ساختمان‌های این کاخ یکی از اعضای خاندان پهلوی زندگی می‌کردند. گفته می‌شود که محمدرضا پهلوی بیشتر وقت خود را در این کاخ می‌گذراند. هم‌اکنون نیز از کاخ سعدآباد که توسط فرمانفرمائیان طراحی شده زیر نظر ارگان ریاست‌ جمهوری‌ست و برای پذیرایی از مهمانان خارجی از آن استفاده می‌شود.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان معمار ساختمان اداری صدا و سیما | عبدالعزیز فرمانفرمائیان

طراحی ساختمان صدا و سیما

ساختمان اداری صدا و سیما یا تلوزیون ملی ایران را هم فرمانفرمائیان طراحی کرده است. این ساختمان در خیابان ولیعصر تهران ساخته شده است و زمان ساخت از مرغوبترین و بهترین زمین‌ها و بناها محسوب می‌شد. پس از ساخت این بنا کار رادیو و تلویزیون ملی ایران رونق گرفت و برنامه‌های بسیاری به آنتن تلویزیون اضافه شد. بعد از انقلاب بنای رسانه ملی توسعه بیشتری پیدا کرد اما ساختمان اداری یا اصلی این مرکز هنوز هم طبق روال گذشته به کار خود ادامه می‌دهد.

مسجد دانشگاه تهران از آثار عبدالعزیز فرمانفرمائیان

مسجد دانشگاه تهران یکی دیگر از آثار مهم عبدالعزیز فرمانفرمائیان است که از اولین مساجد با طراحی مدرن در شهر تهران محسوب می‌شود. این بنا در 22مهر ماه سال 1345 با حضور ایوب خان، رئیس جمهور وقت پاکستان افتتاح شد. سبک این بنا تلفیقی از معماری سنتی ایرانی  و معماری مدرن است. وسعت این مسجد 1800 مترمربع است که 900 مترمربع آن به شبستان و 900 متر مربع دیگر هم به صحن مسجد اختصاص یافته است.